Pętla tramwajowa Pomorzany

* * *

Temat opracowano na podstawie materiałów z archiwów MZK, WPKM, opracowania BPBK w Szczecinie z roku 1977 "Osiągnięcia projektowania komunalnego na ziemi szczecińskiej" i informacji własnych. Zdjęcia z roku 1972 i 1995 roku z archiwum Tramwajów Szczecińskich.

foto: archiwum Tramwajów Szczecińskich, pętla Pomorzany 1972 rok

Pętla tramwajowa "Pomorzany" umiejscowiona jest przy ulicy Smolańskiej w Szczecinie, znajduje się w jednej z największych dzielnic miasta w jej południowej części, pomiędzy Odrą, autostradą, ulicami Dąbrowskiego i Mieszka I.
Została oddana do użytku 23 grudnia 1961 roku. Umożliwiło to przedłużenie linii tramwajowej 4 od ulicy Powstańców Wielkopolskich przy szpitalu do ulicy Budziszyńskiej, co pozwoliło na uzyskanie styku pomiędzy liniami 4 i 3 na ich krańcówkach na Pomorzanach i zakończyło to budowę linii okólnej zapoczątkowanej przez tramwajarzy niemieckich.

Po trzynastu latach od oddania pętli Miejskie Zakłady Komunikacyjne zleciły firmie "Biuro Projektów Budownictwa Komunalnego" w Szczecinie opracowanie dokumentacji na modernizację pętli na Pomorzanach. Dokumentacje obiektu wykonał w 1973 roku inżynier J. Michalski wraz z zespołem projektantów.

foto: autor nieznany , pętla Pomorzany 1974 rok

foto: autor nieznany, pętla Pomorzany 1974 rok, prawdopodobnie Głos lub Kurier Szczeciński

Pętla na Pomorzanach została zmodernizowana w latach 1974 – 1975 i została wyposażona w nową:
• sieć trakcyjna: słupy stalowe trakcyjne oświetleniowe, zawieszenie przewodów płaskie, sztywne
• sieć oświetleniowa: oprawy rtęciowe 400W na słupach stalowych. Zasilanie kablowe, sterowanie z sieci miejskiej
• sygnalizacja najazdowa: zastosowano wzbudzanie inicjatorami przekaźnikowymi i impulsatorami sieciowymi
• sygnalizacja dyspozycyjna: sterownie z pulpitu w pomieszczeniu dyspozycyjnym

Od chwili jej zmodernizowania nie przeprowadzano już kapitalnych remontów, a tylko naprawy bieżące.

foto: archiwum Tramwajów Szczecińskich , pętla Pomorzany 1995 rok

Od powstania pętli tramwaje linii 3 i 4 kończą i zaczynają swój bieg.

foto: Janusz Światowy, pętla Pomorzany 2008 rok

W 1971 roku do linii kończących swój bieg na pętli dołączyła linia 6, a 15 grudnia 1974 roku linia 11 kursująca na trasie Stocznia Remontowa – Pomorzany oraz 11 bis w 2007 roku z powodu remontu wiaduktu na ulicy Druckiego–Lubeckiego (jeździła przez 4 miesiące w okresie szczytu przewozowego). Na samym końcu, bo 30 lipca 1985 roku dołączyła linia 12. Do dnia dzisiejszego istnieje taki stan rzeczy.

foto: Janusz Światowy, pętla Pomorzany 2006 rok

W 2009 roku przy okazji wymiany torowiska na placu Kościuszki do pętli "Pomorzany" dojeżdżały linie 8 i 8 Bis.

foto: Janusz Światowy, Smolańska 2016 rok

W sierpniu 1985 roku pracownicy Szczecińskiego Przedsiębiorstwa Robót Inżynieryjnych rozpoczęli roboty modernizacji torowisk i jezdni w ciągu ulic Smolańskiej, Chmielewskiego i Kolumba. Prace na inwestycji ciągnęły się do stycznia 1990 roku - ze zmiennym szczęściem. Albo kulały dostawy np. cementu czy innych materiałów, albo na przeszkodzie stawała stara infrastruktura podziemna nie ujęta w planach, którą trzeba było przełożyć.

foto: Janusz Światowy, Smolańska 2016 rok

Przebudowanych zostało 1809 metrów ulicy, ułożono około 450 metrów nowego wodociągu, prawie 1500 metrów gazociągu i blisko 4000 metrów nowych torów tramwajowych. Pokłosiem tej inwestycji są położone nieużywane liniowo "trzecie" tory biegnące od wyjazdu z pętli Pomorzany do przystanku Smolańska, obok których jeżdżą tramwaje linii 3 i 6 zdążające w kierunku Lasu Arkońskiego i Gocławia.

foto: Janusz Światowy, Smolańska 2016 rok

Zbudowane trzecie tory miały poprawić sytuację na zbyt małej pętli, na której trudno było znaleźć miejsce dla tramwaju i motorniczego na czas jego przerwy.

Projektant chyba nie przemyślał do końca swojego projektu z budową tego odcinka torów. Wadą tego projektu jest to, że tramwaj wjeżdżając na ten tor już nie mógł zawrócić na pętle po pasażerów. I z tego powodu jest niewykorzystywany. Możliwe byłoby użytkowanie toru, gdyby wykorzystano jednoczłonowe tramwaje dwukierunkowe, których komunikacja szczecińska nie ma.

foto: Janusz Światowy, Smolańska 2016 rok

MZK Szczecin w maju 2007 roku ogłosiło przetarg nieograniczony na wykonanie dokumentacji technicznej oraz remontu kapitalnego rozjazdów tramwajowych na pętli Pomorzany. 12 czerwca 2007 roku przetarg został unieważniony ponieważ nie wpłynęła żadna oferta.

13 kwietnia 2016 roku na stronie Urzędu Miasta ukazało się ogłoszenie o przetargu na wykonanie dokumentacji projektowej dla zadania "Przebudowa torowisk tramwajowych w Szczecinie - etap II".

Między innymi chodziło też o rozbudowę i przebudowę układu drogowego Powstańców Wielkopolskich dla zadania "Przebudowa torowiska wraz z siecią trakcyjną w ciągu al. Powstańców Wielkopolskich do pętli Pomorzany wraz z rozbudową pętli"

Biuro Zamówień Publicznych UM w dniu 3 sierpnia 2016 roku ogłosiło wyniki przetargu na wykonanie dokumentacji dla pętli Pomorzany z przyległościami - wybrana została firma PROGREG Sp. z o.o z Krakowa.

Po 30 latach od zakończenie ostatniej przebudowy (1990), Tramwaje Szczecińskie ogłosiły 28 grudnia 2020 roku przetarg na wykonanie robót budowlanych przy przebudowie torowiska wraz z siecią trakcyjną w ciągu alei Powstańców Wielkopolskich, ulic Smolańskiej, Chmielewskiego, Kolumba, Nowej, Dworcowej, oraz Nabrzeże Wieleckiego wraz z rozbudową pętli Pomorzany. Termin składania ofert wyznaczono na dzień 25 lutego 2021 przedłużony do 10 marca 2021 29 marca 2021 roku ze względu na mnogość pytań od zainteresowanych stron. Wykonanie inwestycji w ciągu 720 dni od dnia podpisania umowy.

wizualizacja: Urząd Miasta, pętla Pomorzany

Rozbudowa pętli „Pomorzany” wiąże się z poszerzeniem terenu, kosztem przyległych do pętli ogródków działkowych, a także znacznych robót ziemnych w związku z dużą deniwelacją terenu. Na pętli obowiązywał będzie odwrócony kierunek jazdy czyli zgodny z ruchem wskazówek zegara. Pętla będzie miała 5 torów przyjazdowo-odjazdowych. Długości torów ogólnie na pętli wynosić będzie 5091 mpt. Przewidziano też postawienie budynku z WC publicznego dla pasażerów i zaplecza socjalnego dla motorniczych i kierowców.

Kierunek ruchu kołowego pętli jest odwrotny do kierunku poruszania się pojazdów szynowych. Wewnątrz pętli będzie ogólnodostępny parking dla pojazdów osobowych na 138 miejsc postojowych z parkowaniem prostopadłym, w tym 6 miejsc dla osób niepełnosprawnych. Miejsca postojowe będą miały 2,5m szerokość oraz 4,5m długości, a jezdnia manewrowa na 5m szerokość. Przez pętle przechodziły będą ciągi piesze min 1.8 m szerokości. Dla służb dyspozytorskich i technicznych przewidziano dodatkowo 6 miejsc postojowych dla pojazdów osobowych w ciągu jezdni technicznej pętli.

29 marca 2021 roku w siedzibie Tramwajów Szczecińskich otwarto oferty do przetargu, które wpłynęły na przebudowę ulicy Kolumba i Powstańców Wielkopolskich wraz z pętlą. Zainteresowanych kolejnym etapem przebudowy torowisk było pięć firm, które zaproponowały następujące kwoty za wykonanie zadania:
BUDIMEX S.A. - 274 250 468,86, ZUE S.A. - 261 951 993,27, Roverpol Sp. z o.o. – Lider Konsorcjum - 267 980 100,00, TORPOL S.A. - 259 715 741,55, TRAKCJA S.A. - 292 421 878,22.

Na sfinansowanie zamówienia Tramwaje Szczecińskie, SEC i ZWiK zamierzały przeznaczyć kwotę w wysokości 272 135 163,43 zł brutto. Na wynik i podpisanie umowy trzeba poczekać kilka miesięcy ze względu na weryfikacje złożonych dokumentów, jak i kontrolę unijną.

5 sierpnia 2021 roku Tramwaje Szczecińskie jako pełnomocnik miasta ogłosił wyniki przetargu na przebudowę torowisk w ciągu ulic Nabrzeża Wieleckiego, Nowej, Dworcowej, Kolumna, Chmielewskiego i Smolańskiej oraz w ciągu alei Powstańców Wielkopolskich wraz z pętlą Pomorzany.

Najlepszą ofertę złożyła firma ZUE z Krakowa, która zaproponowała kwotę 261,952 mln zł brutto za wykonanie zadania. Oferta ZUE nie przekraczała kwoty, jaką Miasto przeznaczyło na sfinansowanie zamówienia (272,1 mln zł brutto). Umowa zostanie podpisana po rozpatrzeniu ewentualnych odwołań i kontroli unijnej.

Prace rozpoczęły się 18 grudnia 2021 roku od przebudowy ulicy Smolańskiej tzw. etapu Ia, bez wstrzymywania kursowania tramwajów. Jednak od 8 stycznia 2022 roku wstrzymano jazdę linii 6 na odcinku Wyszyńkiego – Kolumba – Pomorzany. Uruchomiono linię 806 w relacji Plac Żołnierza Polskiego – Pomorzany.

Od 8 maja 2023 roku, w efekcie następnego etapu przebudowy pętli, dotychczasowe perony tramwajowe wyłączono z użytku, w zastępstwie uruchomiono przystanek dla wysiadających zlokalizowany na wjeździe na pętlę, a przystanek dla wsiadających wzdłuż ulicy Smolańskiej.

Od 29 czerwca 2024 roku, wyłączono tymczasowo, jeszcze do tej pory funkcjonującą starą część pętli z eksploatacji z powodu jej dokończenia, jak również rozpoczęcia przebudowy ulicy Powstańców Wlkp. Pętla Pomorzany jest wspólną częścią inwestycji przebudowy ulic Kolumba i Powstańców Wielkopolskich, która po zakończeniu modernizacji będzie ponad dwukrotnie większa. Torowisko i pięć peronów będą miały odpowiednio długość 1350/520 metrów (obecnie 610/130 m). Wewnątrz powstanie parking, tor odstawczy, budynek socjalny dla motorniczych oraz toalety miejskie. Przebudowany układ torowy umożliwi wyjazd z każdego toru w dwóch kierunkach (al. Powstańców Wielkopolskich i ul. Kolumba).

Obok przejeżdżają autobusy linii 53, 242, 524, 528 oraz linii zastępczych 806 i 811.

* * *