Zajezdnia tramwajowa na ulicy Kolumba

* * *

Kierując się z dworca w stronę pętli pomorzańskiej napotykamy niewątpliwie jeden z najciekawszych budynków, znajdujący się pod numerem 86 - 89. To obiekt po dawnej zajezdni tramwajowej. Jego dzieje sięgają 1885 roku, kiedy to Szczecińskie Towarzystwo Tramwajowe (Stettiner Strasseneisenbahn Gesellschaft założono je w 1879 roku) wykupiło działki od spadkobierców radcy Rohma. Teren zakupiono za sumę 110 tys. marek, wraz z wyspą Jaskółczą (Rahminsel). Ponieważ spadkobierca radcy nie chciał dzielić terenu, więc musiano kupić całość.

Zabudowę, która tu się znajdowała przystosowano do roli głównej zajezdni tramwajów konnych. Były tu pomieszczenia dla 90 koni, 22 wagonów, razem z z warsztatami i magazynami paszowymi. Wraz z elektryfikacją linii tramwajowych zmieniło się też oblicze budynku. W miejsce magazynu paszowego postawiono maszynownię zasilającą linię w prąd.

W końcu XIX wieku zajezdnia uzyskała kształt, który możemy z drobnymi zmianami podziwiać do dzisiaj. Przy ulicy Kolumba stanęły trzy hale wagonowe (jeszcze w 1920 część jednej z hal służyła za stajnię), kuźnia, warsztaty, wspomniana maszynownia oraz budynki mieszkalno - administracyjne.

Kompleks wzniesiono w stylu charakterystycznym dla budowli przemysłowych i użyteczności publicznej. Ten styl charakteryzowały proste bryły oraz ceglane lica budynków, tylko ze skromnym detalem. Od tego kanonu odbiega jedynie budynek dla administracji oraz stacja transformatorowa. Powstały one już w latach dwudziestych ubiegłego wieku. Po drugiej wojnie kompleks spełniał swoją pierwotną rolę. W sąsiedztwo wprowadziła się również szkoła zawodowa.

W 1990 zajezdnia miała być częściowo rozebrana. Z takim wnioskiem wystąpiło Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej. Jednak z planów nic nie wyszło, z korzyścią dla miłośników dawnego Szczecina. Trzy lata później zarząd miasta przekazał zabudowania zajezdni Szczecińskiemu Centrum Przedsiębiorczości. Swoją siedzibę znalazł tu także Szczeciński Park Naukowo - Technologiczny.

* * *

Plan budowy obiektu przy ulicy Kolumba 84-89
Oryginał planu z 1932 roku

Warsztaty główne tramwajowo – samochodowe szczecińskich tramwajów przy ulicy Kolumba 84 – 89 (plany budowy) 1932 roku.

* * *

Warsztaty na Wyspie Jaskółczej

* * *

Mapka z trasami linii tramwajowych
i autobusowych z lat 30 i 40 XX wieku

* * *

Trasy linii tramwajowych
i autobusowych w latach 30 i 40 XX wieku

Linia 1 – Tor Kolarski (Rennbahn – Radrenbahn – Chausseehaus) – Wojska Polskiego (Falkenwalderstraße) – Brama Portowa (Berliner Tor) – Wyszyńskiego (Breitestraße) – Basen Górnośląski (Steinbruch) – Lotnisko Dąbie (Flughafen) Linia jeździła tą trasą od 1927 roku

Linia 2 – Brama Portowa (Berliner Tor) – plac Kościuszki (Schinkelplatz) – Sikorskiego (Friedenstraße) – Cementarz Centralny (Hauptfriedhof) – Gumieńce (Wendorf) Linia jeździła tą trasą od 1927 roku

Linia 3 – Las Arkoński (Eckerbelger Wald) – Zajezdnia Niemierzyn (Nemitzer Bahnhof) – Wyzwolenia (Pölitzerstraße) – Brama Portowa (Berliner Tor) – Dworcowa (Grüne Schanze) – Pomorzany (Pommerensdorf) Linia jeździła tą trasą od 1927 roku

Linia 4 – Dworzec Główny (Hauptbahnhof) – Nab. Weleckie (Bollewerk) – Brama Portowa (Berliner Tor) – Mazowiecka (Schillerstraße) – Piłsudzkiego (Friedrich Karlstraße) – plac Sprzymierzonych (Arndtplatz) – Piastów (Barnimstraße) – Powstańców Wielkopolskich (Apfelallee) – Szpital Pomorzany (Krankenhaus)

Linia 5 – Potulicka (Linsingenstraße) – Brama Portowa (Berliner Tor) – plac Hołdu Pruskiego (Königstor) – Wendy (Dunzig)

Linia 6 – Dworzec Niebuszewo (Bahnhof Zabelsdorf) – Kołłątaja (Friedebornstraße) – Emilii Plater (Langestraße) – Wały Chrobrego (Hakenterrasse) – Nabrzeże Weleckie (Bollewerk) – Dworzec Główny(Hauptbahnhof)

Linia 7 – Gocław (Gotzlow) – Golęcin (Frauendorf) – Żelechowo (Züllchow) – Matejki (Grabowerstraße) – plac Hołdu Pruskiego (Königstor) – Obrońców Stalingradu (Bismarckstraße) – Wojska Polskiego (Falkenwalderstraße) – Jagiellońska (Turnerstraße) – Mickiewicza (Kreckowerstraße) – Krzekowo

Linia autobusowa "F" – Tor Kolarski (Chausseehaus) – Wojska Polskiego (Falkenwalderstraße) – Tanowo (Fankenwalde)– Police (Pölitz)

Linia autobusowa "N"– Gumieńce (Wendorf) – Dołuje (Neuenkirschen)

W 1930 roku zakupiono 15 wagonów tramwajowych częściowo niskopodłogowych. Wagony miały tylko jedne drzwi po środku pojazdu. Dostały numery od 165 do 179. Zostały dostarczone z fabryki Linken Hofmann Busch (LHB) z Wrocławia, a 20 przyczep o podobnym wyglądzie dostarczyła fabryka z Wismaru. Na trasę linii 1 wyjechały w maju tego roku. Wagony kursowały na najdłuższej linii miasta do Flughafen (Lotnisko), co poprawiło komfort jazdy pasażerom.

Wybudowano i oddano do użytku poczekalnię na przystanku tramwajowym przy Dworcu Głównym (Hauptbahnhof). Rozwój komunikacji miejskiej w tym czasie nabrał rozpędu. Planowano korektę (unowocześnienie) układu torów tramwajowych na odcinku Königsplatz (plac Żołnierza Polskiego) - Paradeplatz (Niepodległości) - Hohenzollernplatz (plac Zwycięstwa). Wybudowano nowy odcinek trasy tramwajowej do Lindenstraße (Lipowa) na Gocławiu (Gotzlow).

Na wyspie Jaskółczej (Rahmsinsel) przy ulicy Kolumba 84-89 powstały nowe warsztaty dla oddziału trakcji torowej firmy, wymieniono również na nowe urządzenia elektryczne podstacji zasilającej trakcję napowietrzną, co pozwoliło na zwiększenie jej mocy.


Na koniec roku po mieście jeździło 7 linii tramwajowych na następujących trasach patrz wyżej linie 1, 2, 3, 4 i 6, a linie 5 i 7 na zmienionych trasach:
• linia 5 - Braunsfelde (Pogodno - Traugutta/Poniatowskiego) - Dunzig (Duńczyca) o długości trasy 5.772 metry
• linia 7 - Bellevue (Potulicka) - Gotzlow (Gocław) o długości trasy 9.593 metry.

Sieć tramwajowa Szczecina w tym czasie miała ca 107 kilometrów w tym ca 5 kilometrów w zajezdniach. Lata trzydzieste XX wieku jawiły się jako lata modernizacji taboru jak i infrastruktury związanej z komunikacją miejską. Wzrost przewozów pasażerskich wymuszał zwiększenie prędkości eksploatacyjnej jeżdżącego po mieście taboru. W śródmieściu i na Starym Mieście tramwaje jeździły wąskimi i krętymi ulicami wybudowanymi jeszcze na początku wieku. Również nie sprzyjała temu organizacja przelotu tramwajów na samym Königsplatz (plac Żołnierza Polskiego).

W latach 1931-2 przebudowano węzeł komunikacyjny na Königsplatz (plac Żołnierza Polskiego) co umożliwiło zmianę tras niektórych linii na placu. Linie 7 wyrugowano z ulic Starego Miasta na odcinku pomiędzy Rossmarkt (plac Orła Białego) i Rosengartenstraße (Podgórna) i skierowano na Linsingenstraße (Potulicka). Wybudowano też po stronie północnej placu torowisko tramwajowe, które umożliwiało manewrowanie taborem liniowym.

* * *