Pętla tramwajowo - autobusowa Basen Górniczy

* * *

Temat pętli opracowano na podstawie materiałów z archiwów MZK Szczecin biuletynów informacyjnych wydawanych WPKM, MZK, ZKM, enuncjacji prasowych oraz informacji własnych.

Linia tramwajowa biegnąca w ciągu ulicy Gdańskiej przed wojną jeździła przez Regalicę do lotniska w Dąbiu przez Most Cłowy (wysadzony przez Wehrmacht w czasie wycofywania się z miasta) i kończyła swój bieg przy obecnej stacji benzynowej. Most Cłowy został oddany do użytku 23 kwietnia 1960 roku.

Po wojnie została oddana do użytku w grudniu 1948 roku.

W 1957 roku odbudowano tory przy moście Długim i na ulicy Gdańskiej wraz z budową nowej bocznicy kolejowej do istniejących w ciągu ulicy magazynów. Wzrastający ruch w komunikacji tramwajowej i autobusowej wymusił budowę nieistniejącej przed wojną węzłowej pętli zapewniającej połączenia z prawym brzegiem Odry i Regalicy. Węzłem tym był Basen Kaszubski (Górniczy).

Jak już wspomniałem w 1957 roku został odbudowany Most Długi (imienia Jana Sobieskiego) i w związku z tym zmieniono trasy linii 2 i 8. Aby umożliwić bezproblemową jazdę na Most Długi wykonano rozjazdy przy zjeździe z ulicy Dworcowej na nabrzeże Weleckie i z nabrzeża Weleckiego na Most Długi. Trudności wynikające z eksploatacji tego odcinka torów tramwajowych zmusiło firmę do skrócenia trasy linii 2 w okresie pozaszczytowym - "dwójka" jeździła na ulicę Potulicką.

Jednak wzrastający ruch pasażerski wymusił zwiększenie częstotliwości kursowania linii 2 i 8. Spowodowało to zablokowanie Basenu Kaszubskiego ze względu na jego małą przepustowość. Zrezygnowano ze zwiększonej częstotliwości tych linii. W zamian uruchomiono dodatkową linie "D", która jeździła na trasie ulica Piłsudskiego (ulica Mariana Buczka) - Elektrownia Portowa (ulica Gdańska).

26 sierpnia 1964 roku zawieszona została komunikacja tramwajowa na prawobrzeże w związku z długotrwałą modernizacją ulicy Gdańskiej. Wzdłuż ulicy Gdańskiej tramwaje zastąpiła komunikacja autobusowa.

Po siedmiu latach 2 stycznia 1973 roku przywrócono ponownie komunikację tramwajową na prawobrzeże (Basen Górniczy). Umożliwione, to zostało zakończeniem modernizacji (przebudowy) ulicy Gdańskiej wraz z budową pętli tramwajowej i stanowiskami postojowym dla nich, jak również stanowiskami postojowymi dla autobusów obsługujących mieszkańców prawobrzeża. Skrócono wszystkie linie autobusowe kursujące do śródmieścia przedłużone na czas remontu. Stałymi przystankami dla komunikacji autobusowej została pętla na Basenie Górniczym.

W chwili obecnej do Basenu Górniczego dojeżdżają trzy linie tramwajowe, są to linie:

• linia 2 dojeżdżająca z Dworca Niebuszewo
• linia 7 dojeżdżająca z Krzekowa
• linia 8 dojeżdżająca z Gumieniec

Przez Basen Górniczy przejeżdżają linie pospieszne A, B, C, D, E i G.

Również swój bieg zaczynają i kończą takie linie jak:

• linia 54 do Zakładów Mięsnych
• linia 55 do Autostrady
• linia 56 do Dąbia Osiedla
• linia 65 do Osiedla Bukowego
• linia 71 do Osiedla Słonecznego
• linia 73 jako okólna jeżdżąca przez Zdroje i Dąbie
• linia 79 do Jezierzyc
• linia 84 do Kijewa

foto: Janusz Światowy, Basen Górniczy po remoncie. 9 sierpnia 2015 rok

42 lata od ostatniego remontu pętla na Basenie Górniczym zyskała nowy wygląd, gdy miasto i Tramwaje Szczecińskie przystąpiło do modernizacji torowiska i infrastruktury komunikacyjnej w ciągu ulic Energetyków i Gdańskiej w ramach programu "Budowa i przebudowa torowisk w Szczecinie" współfinansowanych przez Unię Europejską. Przebudowywane torowisko w ciągu tych ulic jest uzupełnieniem trasy Szczecińskiego Szybkiego Tramwaju, które powstało pomiędzy Basenem Górniczym a ulicą Turkusową. Oczywiście w międzyczasie przeprowadzano naprawy i remonty bieżące.

Historia tego remontu

foto: Janusz Światowy, pętla Basen Górniczy, 23 listopada 2013 rok

Tramwaje Szczecińskie 20 grudnia 2013 roku ogłosiły przetarg na wykonanie robót budowlanych związanych z przebudową torowisk tramwajowych wraz z siecią trakcyjną w ciągu ulic Energetyków, Gdańskiej wraz z pętlą przy Basenie Górniczym. Przedmiotem tego zamówienia było wykonanie robót budowlanych zlokalizowanych w ciągu tras komunikacyjnych na odcinkach:

• od przyczółka przed Mostem Długim,
• ulicy Energetyków,
• Mostu Portowego,
• ulicy Gdańskiej,
• pętla Basen Górniczy, przebudowa obiektów komunikacyjnych, kubaturowych i socjalnych na pętli.

28 marca 2014 roku Tramwaje Szczecińskie wybrały wykonawcę prac przy przebudowie torowisk tramwajowych. Została wybrana firma „Energopol" ze Szczecina. W międzyczasie ogłoszono przetarg na inżyniera kontraktu. Wybrany wykonawca swoje prace wycenił na 79 775 601, 99 zł. Druga oferta złożona przez konsorcjum Tor Kar Sson Warszawa - ZUE Kraków - Strabag Pruszków była o ponad 35 milionów złotych wyższa i wyniosła 115 055 579, 48 zł.

foto: Janusz Światowy, pętla Basen Górniczy, 8 luty 2014 rok

22 maja 2014 roku prezydent Piotr Krzystek podpisał umowę z firmą "Energopol "Szczecin S.A na modernizację torowisk w ciągu ulic Energetyków, Gdańskiej oraz pętli Basen Górniczy, po przeprowadzeniu przez Urząd Zamówień Publicznych kontroli uprzedniej całej dokumentacji z uwagi na dofinansowanie. UZP nie stwierdził uchybień związanych z przeprowadzonym przez spółkę Tramwaje Szczecińskie wyborem wykonawcy. Od tego momentu "Energopol" miał 270 dni na wykonanie prac. Po podpisaniu umowy Energopol przejął plac budowy.

Od 28 lipca 2014 roku tak naprawdę ruszyła przebudowa torowisk na trasie do Basenu Górniczego (Energopol stracił 60 dni na nic nie robienie) wprowadzono zmiany w komunikacji miejskiej i organizacji ruchu związane z remontem torowisk. Zawieszona została komunikacja tramwajowa. Linia 2 została zawieszone. Do Dworca Niebuszewo z Gumieniec skierowano linie 8, która jeździła z dotychczasową częstotliwości, a linie 7 skierowano z Krzekowa na ulicę Dworcową wg specjalnego rozkładu jazdy. Później, ze względu na tworzące się korki na ulicy Dworcowej i Bramie Portowej (przebudowa wschodniej nitki alei Niepodległości) linie skierowano do Placu Rodła.

Na czas przebudowy uruchomiono też autobusową komunikację zastępczą - powstała linia 807 kursująca na trasie pierwotnie Basen Górniczy- Brama Portowa a później Most Cłowy - Brama Portowa. Autobusy linii zatrzymywały się na przystankach:

• Basen Górniczy (dla wysiadających) – przystanek zlokalizowany między wjazdem na pętlę tramwajową a przystankiem dla linii „A” i „B” w kierunku prawobrzeża.
• Merkatora (w obu kierunkach) – przystanek linii nocnych,
• Parnica (w obu kierunkach) – przystanek linii nocnych,
• Baltona (w obu kierunkach) – przystanek linii nocnych,
• Energetyków (w obu kierunkach) – przystanek linii nocnych,
• Wyszyńskiego (kierunek Brama Portowa) – przystanek autobusowo-tramwajowy,
• Wyszyńskiego (kierunek Basen Górniczy) – przystanek wspólny z liniami 52 i 76,
• Brama Portowa (dla wysiadających) przystanek autobusowo-tramwajowy wspólny z linią 2 i liniami pośpiesznymi w kierunku Dworca Niebuszewo,
• Brama Portowa (dla wsiadających kierunek Basen Górniczy) – przystanek autobusowo-tramwajowy wspólny z liniami pośpiesznymi w prawobrzeża.

Autobusy kursowały w dni powszednie w szczycie co 4 minuty, pomiędzy szczytami przewozowymi oraz w soboty w godzinach 9 -18 i niedziele w godzinach 11 – 18 co 6 minut, w pozostałym okresie co 10 minut.

Wprowadzono także zmiany w organizacji ruchu na ulicy Gdańskiej i Energetyków. Zawężono wewnętrzne pasy ruchu w obu kierunkach na odcinku od Basenu Górniczego do ulicy Celnej. Na Moście Portowym w kierunku centrum dostępny dla ruchu ogólnego był jeden pas ruchu, a stronę prawobrzeża dwa z możliwością wyłączenia pasa wewnętrznego w dni wolne od pracy lub w nocy. Zamknięty został skręt w lewo z ulicy Energetyków w Celną. Dojazd do ulicy Celnej poprowadzono przez ulicę Władysława IV, Bulwar Gdański, Heyki.

Od 18 października 2014 roku została wyłączona z eksploatacji pętla na Basenie Górniczym. I z tego powodu wszystkie autobusy linii zwykłych dojeżdżające do pętli oraz autobusy linii 807 swój przystanek końcowy i początkowy miały na ulicy Eskadrowej, gdzie zlokalizowano tymczasową pętlę Most Cłowy. Przystanki zostały umieszczone po stronie lotniska.

Modernizacja objęła torowiska wraz z siecią trakcyjną od przyczółku przed Mostem Długim do Basenu Górniczego wraz z pętlą. Z inwestycji wyłączono torowisko na samym Moście Długim. Łącznie przebudowano 8296 metrów toru pojedynczego, gdzie powstał wspólny pas autobusowo - tramwajowy w ciągu ulicy Energetyków, wspólne przystanki tramwajowo - autobusowe na ulicy Gdańskiej, śluza dająca priorytet pojazdom komunikacji miejskiej wjeżdżającym na Most Długi od strony ulicy Energetyków. Na czterokilometrowym odcinku trasy, według założeń dokumentacji projektowej tramwaje poruszają się z prędkością 50 km/h do wiaduktu kolejowego i pod mim na wysokości ulicy Pieszej bez zwalniania, jak było to przed remontem. Po minięciu wiaduktu tramwaje będą mogły poruszać się z prędkością 60/70 km/h, bo nie wszędzie będzie się musiał zatrzymywać. Od przystanku "Energetyków" do pętli "Basen Górniczy" wszystkie przystanki są "na żądanie". Przy okazji nastąpiła zmiana nazwy przystanku z "Baltona" na "Port Centralny nż".

Nowością na pętli są zadaszone perony dla autobusów i tramwajów. Energopol wbił ponad 140 pali, aby wzmocnić grunt pod nowe torowiska w rejonie Basenu Górniczego, które wg założeń mają przetrwać 25 lat jego eksploatacji.

Na Basenie Górniczym całkowicie przeprojektowano geometrię układu torowego. W wyniku dowiązania do projektu szybkiego tramwaju na pętli dodano jeden tor główny. Zmieniono również przebiegi torów postojowych, dzięki czemu ze wszystkich torowisk został umożliwiony wyjazd w kierunku centrum, jak i w kierunku prawobrzeża. Przebudowano siedem torów o długości ponad 1,2 kilometra.

Na pętli tramwajowej wybudowano dwa przystanki awaryjne bez wiat o długości 32 metrów, w tym jeden tramwajowo-autobusowy od nitki wjazdowej ulicy Gdańskiej w kierunku centrum, a drugi jako awaryjny tramwajowy na wysokości zewnętrznego toru do nawracania lub wyjazdu z niego w kierunku prawobrzeża. Do bieżącej obsługi podróżnych wybudowano dwa przystanki o długości 70 metrów do zadaszonych na całej długości peronów (przystanki końcowy i początkowy).

W wewnętrznych rejonach pętli - znajdują się stanowiska postojowe wraz z jezdniami manewrowymi dla autobusów z sześcioma wyspami przystankowymi. Pas autobusowo-tramwajowy został wybudowany na przystanku Basen Górniczy dla pojazdów kierujących się do centrum. Na wszystkich peronach od strony jezdni, zamontowano przeciwbryzgowe wygrodzenia ochronne o wysokości 1,14 metra.

W miejscu starego, wybudowano nowy budynek o dwu kondygnacjach, który będzie użytkowany przez kasę biletową ZDiTM. W budynku również są pomieszczenia socjalne i sanitarne dla personelu z dyspozytornią na piętrze, z wejściem schodami od zewnątrz. Jest także osobna toaleta dla pasażerów przystosowana dla osób niepełnosprawnych. Wybudowano też budynek socjalny dla kierowców i motorniczych z aneksem kuchennym i sanitariatami. Istniejąca od lat prywatna piekarnio-cukiernia na terenie pętli po remoncie obiektu działa nadal.

Od 21 lutego 2015 do końca marca nieprzejezdny był Most Długi. Było to związane z przebudową torowiska tramwajowego na przyczółkach mostu - na skrzyżowaniu ulic Nabrzeże Wieleckie/Wyszyńskiego oraz Energetyków/Celna. Prace polegały na rozbiórce istniejącego torowiska, wykonania odwodnienia szyn wraz z włączeniem do istniejącego kanału deszczowego, zabezpieczenia sieci teletechnicznych, wykonania warstwy stabilizacji, podbudowy z betonu, montażu szyn, wylanie betonu pomiędzy szynami oraz warstwy ścieralnej z asfaltu.

W międzyczasie firma "Energopol" załapała dwumiesięczne opóźnienie. Wynikało to z koniecznością wykonanie korekt w dokumentacji projektowej, a w większej części z nierytmiczności prac na całej inwestycji. Pierwotny, zapisany w umowie, termin zakończenia wymiany torowisk i przebudowy samej pętli związany był z datą 15 lutego 2015.

Kilkakrotnie Tramwaje Szczecińskie jako inwestor zastępczy miasta, wprowadzał aneksy do umowy kończącą inwestycje, dając Energopolowi ostateczny termin do 15 czerwca 2015. Dalsze opóźnienia od tej daty skutkowały obciążeniem wykonawcy robót karami umownymi ca 80 tysięcy złotych za każdy dzień opóźnienia. No, niestety Energopol specjalnie się chyba tym nie przejął, bo dalej kontynuował prace. Dopiero 16 lipca 2015 zgłosił gotowość do odbioru inwestycji pomimo, że dalej trwały prace na trasie.

foto: Janusz Światowy, pętla Basen Górniczy, 28 lipca 2015 rok

21 lipca 2015 Tramwaje Szczecińskie wraz z projektantem inwestycji rozpoczęły z Energopolem pierwsze odbiory techniczne na trasie tramwajów do Basenu Górniczego. Zabrano się za trakcję napowietrzną i inne zagadnienia techniczne, które podlegały sprawdzeniu. Wytknięto inwestorowi niedoróbki i uchybienia na zmodernizowanej trasie jak i pętli, które powinien w szybkim tempie poprawić i jednocześnie zakończyć całą inwestycję.

Tramwaje Szczecińskie chciały udrożnienia trasy tramwajowej na Energetyków, Gdańskiej i Basenie Górniczym, by tramwaj pojechał po odbiorach już pod koniec sierpnia 29-30 2015 roku na całej trasie do pętli przy Turkusowej (radni na te dni podjęli uchwałę o darmowej jeździe tramwajami na odcinku Wyszyńskiego - pętla Turkusowa w ramach promocji).

10 sierpnia 2015 roku trwały jeszcze dalej prace porządkowe i poprawcze na Basenie Górniczym a na przystanku "Energetyków" poprawiano i układano krawężniki. Nie uzupełniono dalej poboczy w kierunku od i do Mostu Portowego pomimo prowadzonych odbiorów końcowych. Tramwaje Szczecińskie wyznaczyły termin przejazdów technicznych taboru na 11 lub 12 sierpnia 2015.

11 sierpnia 2015 odbył się pierwszy z dwu przejazdów technicznych tramwaju. Kilka minut po godzinie 11 na zmodernizowaną trasę tramwajową w ciągu ulic Energetyków i Gdańskiej wjechał po raz pierwszy od 27 lipca 2014 roku, wagon Tatra KT4Dt - 131 prowadzony przez pana Romana Mirka znanego z linii turystycznej "0". Sprawdzano sprawność zasilania sieci napowietrznej, stan nowych torów, poprawność wykonania peronów na przystankach z uwzględnieniem bezpieczeństwa pasażerów, jak też eksploatacji taboru.

Po trzygodzinnym przejeździe komisja miała kilka zastrzeżeń. Między innym na Basenie Górniczym - na peronie przystanku tramwajowego do przestawienia są dwa słupki ze znakami informacyjnymi, a na przystanku rezerwowym pętli budził obawy postawiony słup trakcyjny za blisko skrajni torów. Zobowiązano wykonawcę aby usunął przeszkodę (przesunięto jeden słup, a drugi zdemontowano), również były uwagi do samoczynnego przestawiania zwrotnic, w czasie testu nie udało się ich przestawić automatycznie z kabiny motorniczego, trzeba było je przestawiać ręcznie. Według ustaleń komisji, jeden z elementów automatyki pozwalających przestawić zwrotnice był uszkodzony.

Z kolei na Moście Portowym na styku stałego lądu a mostem, tory na dylatacji zostały spięte na stałe, a powinny zachodzić jedna na drugą, gdyż jest to związane z pracą przeprawy na styku konstrukcji z lądem (zostało to poprawione).

foto: Janusz Światowy, pętla Basen Górniczy, 12 sierpnia 2015 rok

12 sierpnia 2015 odbyła się druga z zaplanowanych jazd technicznych tramwaju niskopodłogowego. Wziął w nim udział Swing - 825 prowadzony przez pana Romana Mirka. Przejazd rozpoczął się też o godzinie 11. Sprawdzane były te same parametry trasy ale pod kontem tramwajów niskopodłogowych. Przejazd tym razem trwał krócej niż pierwszy czyli 2 godziny. Testy przeszły pomyślnie. Komisja sprawdzająca przydatność trasy tramwajowej do eksploatacji była zadowolona z wyników testów i jest skłonna do uznania, że trasa nie ma wad dyskwalifikujących ją z dopuszczenia do eksploatacji. W ramach testów puszczono też na trasę Moderusa Beta o numerze 601.

Następny przegląd trasy tramwajowej z wykonania zaleconych poprawek odbył się 17 sierpnia i wszelkie uwagi z pierwszego dnia testów zostały załatwione. Trasa po remoncie została uruchomiona 29 sierpnia 2015.

foto: Janusz Światowy, pętla Basen Górniczy, 17 sierpnia 2015 rok

Tramwaj na trasie porusza się bardzo płynnie, wszystkie przystanki od przystanku Energetyków po Basen Górniczy są przystankami na żądanie Port Centralny. Baltona, Parnica i Merkatora.

Pozostaje kwestia, jak będzie wyglądała organizacja komunikacji w tym rejonie po oddaniu trasy do eksploatacji. Wiadomo na razie, że na pętlę będzie dojeżdżać linia 7 z Krzekowa. Po likwidacji tymczasowej pętli Most Cłowy autobusy linii zwykłych powróciły na Basen Górniczy, a linia 807 została zlikwidowana.

Zastanawiam się, jak długo będzie to trwało, bo w 2016 roku miała powstać pętla autobusowa przy pętli tramwajowej "Turkusowa" i jak zmieni się organizacja komunikacji na prawobrzeżu. Dopiero 29 stycznia 2018 roku oddano do użytku część autobusową pętli - Turkusowa. Z Basenu Górniczego zabrano linie: 54, 55, 71, 79 i 84.

Obecnie na pętli mają swój przystanek końcowy linie autobusowe: 56 kierunek: Dąbie Osiedle, 72 kierunek: Jezierzyce, 73 kierunek: Basen Górniczy przez Dąbie i Zdroje, 93 kierunek: Basen Górniczy przez Zdroje i Dąbie, 96 kierunek: Osiedle Kasztanowe,

Przez pętlę przejeżdżają linie tramwajowe: 2, 7, 8 oraz autobusowe: A, B, C, G, H, 522, 531 i 532.

Przy modernizacji torowisk tramwajowych w ciągu ulic Energetyków, Gdańskiej i na Basenie Górniczym zatrudnieni byli pracownicy między innymi takich firm jak: "Energopol", "Usługi Transportowe Budowlane Bernard Baranowski”, firma " Taumer"(roboty torowe), spółka „SPEC-MIN”, "PKP Energetyka" trakcja), "BUD-MAX", "INS-DROG", "Inter Asphalt" (układanie asfaltu) - Oborniki/Poznania.

Od samego początku inwestycja napotykała na trudności tzn. według policji, dokumentacja dotycząca organizacji ruchu w trakcie przebudowy nie spełniała wymogów formalnych. Dostarczona dokumentacja nie posiadała pełnego opisu technicznego, nie zawierała projektów sygnalizacji świetlnych ani parametrów geometrii dróg oraz rozwiązań technologicznych wykorzystywanych przy modernizacji torowiska i przystanków komunikacji. W dokumentacji było brak powiązania projektowanej organizacji ruchu z istniejącą oraz przedstawienia organizacji ruchu na skrzyżowaniach dróg.

Później bo we wrześniu 2014 roku Energopol przerwał prace ze względu na niespodziewane problemy na remontowanej trasie, polegające na wprowadzeniu poprawek do projektów, bo przy robotach ziemnych zostały odkryte fundamenty czterech obiektów po byłych mostach. Konieczne było przeliczenie niwelety przez projektantów, czyli punktów wysokościowych posadowienia torowiska. Ponownie prace ruszyły na początku października 2014 roku.

W połowie października 2014 roku ponownie ujawniono błędy w projekcie dla fundamentów, które miały podtrzymywać słupy trakcyjne. Według przedstawiciela Energopolu, gdyby nowe budowano według planów dostarczonych przez inwestora, mogłyby się przewrócić. Groziłoby to, uszkodzeniem konstrukcji i paraliżem komunikacyjnym. Z powodu błędów w dokumentacji zgodnie z umową termin realizacji inwestycji znowu się wydłużył i zakończyć się miał dwa miesiące później, czyli w maju. Było to kolejne z wielu przedłużenie terminu zakończenia inwestycji. Problemy z dokumentacją wyeliminowano w listopadzie 2014.

Firma "Energopol" nie miała zdolności przerobowych i ad hoc dobiera sobie nie zawsze sprawdzonych podwykonawców robót, co skutkowało ślimaczącymi się robotami. Za błąd też trzeba uznać nie stworzenie na potrzeby tej inwestycji - konsorcjum firm.

Ale to nie koniec perturbacji z inwestycją. Po jakimś czasie okazało się, że na trasie pękają spawy torowisk tramwajowych. Trudno do dzisiaj ustalić, jaka była tego przyczyna, czy były to słabej jakości materiały, czy nie dobrano odpowiedniego sposobu spawania. W naprawę uszkodzeń "Energopol" bawił się aż do roku 2018. Później miasto wielokrotnie ogłaszało przetargi na wymiany torów na trasie, dokładając tysiące złotych. Ostatni w 2020 roku. W międzyczasie firma "Energopol" upadła.

* * *